Αυτό το έργο, είναι μέρος μιας σειράς φωτογραφικών εικόνων απο εγκατάσταση

στο χώρο και εντάσσεται σε ένα σύνολο ερευνών μέσω διαφόρων πρακτικών (γλυπτά, βίντεο/φωτογραφίες, σχέδια).

Στην διαδικασία της τοποθέτησης μέσα σε υγρό στοιχείο επιλεγμένων γλυπτών, με το πέρασμα του νερού και του φωτός, μας αποκαλύπτουν τα  πολλαπλά οπτικά παιχνίδια της παραμόρφωσης και γεννούν νέες όψεις οι οποίες αποτυπώνονται σε ένα φωτογραφικό στιγμιότυπο.

Το έργο πραγματεύεται τον χρόνο και την φυσική φθορά των πραγμάτων.

Τα  διαδοχικά υδάτινα πέπλα που γλιστρούν πάνω σ’αυτές τις τέλειες  μορφές, μάς δημιουργούν ερωτήματα σχετικά με την ύλη, το πραγματικό και το εξωπραγματικό μέσα απο μία σύγχρονη οπτική.

ΠΡΟΣΦΟΡΑ – ΕΛΛΗΝΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ ΣΤΟ Ε.Α.Μ.

Μάνος Στεφανίδης     επ. καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών

«Κρήδεμνον»*  ή  Σύγχρονη τέχνη υπό την Σκιάν των Αγλαών Μορφών

Στη σύγχρονη τέχνη πρωταγωνιστούν οι αντι-ήρωες της καθημερινότητας, ενώ το ιερό αποβάλλει την όποια μεταφυσική του και ξαναγίνεται ανθρώπινο. Είναι τόσο άπληστα σπαταλημένο το αίμα των ανθρώπων, ώστε δύο χιλιάδες χρόνια τώρα, δεν αρκεί το αίμα ενός θεού για να το δικαιώσει. Αντίθετα, στην αρχαία τέχνη ο άνθρωπος χτίζει τους θεούς κατ’ εικόνα και ομοίωσίν του και το ιερό ευλογεί τους θνητούς τη στιγμή ακριβώς που χαίρονται τη χαρά της ζωής στεφανωμένοι με τ’ αρχαϊκά τους χαμόγελα ή που θλίβονται για το αναπόφευκτο του θανάτου αποχαιρετώντας τους αγαπημένους με σιωπηλά βλέμματα. Τι είναι οι κούροι και οι κόρες; Εξιδανικευμένοι νεκροί ή θεοί που ενανθρωπίστηκαν; Ούτως ή άλλως ο Κροίσος, η Φρασίκλεια, ο Αριστίων, η Ηγησώ, ο Αριστοναύτης, ο πυγμάχος Σάτυρος ή το παιδί του Μαραθώνα κέρδισαν προ πολλού την αιωνιότητα ισορροπώντας σαν ιδανικοί χορευτές πάνω στις ιδέες και την ύλη, το δράμα και την ιλαρότητα, το μέτρο και την υπέρβασή του. Τίποτε περισσότερο από την τελειότητα μορφοποιημένη.

Η αρχαία κληρονομιά είναι η πηγή προς την οποία η τέχνη κάθε εποχής επιστρέφει για να αντλήσει νόημα και έμπνευση. Πρόκειται για τα αισθητικά εκείνα φαινόμενα που οι ιστορικοί ονομάζουν «κλασικισμούς». Ήδη ο Χαιρέστρατος με το άγαλμα της Θέμιδος του 3ου αιώνα π.Χ., που βρέθηκε το 1890 στον ομώνυμο ναό του Ραμνούντα, αναφερόταν άμεσα στο περίφημο πρότυπο που κατασκεύασε ο αγαπημένος μαθητής του Φειδία, ο Αγοράκριτος. Ανάλογο, εκλεκτικιστικό γούστο αναρριπίζει την εποχή του Αυγούστου τόσο στα κείμενα όσο και στις πλαστικές τέχνες, ενώ από τον Pico della Mirandola ή τον Michelangelo, τους λαμπρούς νόες της Αναγέννησης, ως τον θεωρητικό του Κλασικισμού Johann Joachim Winckelmann η αρχαιοελληνική τέχνη προτείνεται ως το ανυπέρβλητο πρότυπο. Αλλά και στις στιγμές της πιο ανυποχώρητης avantgarde του 19ου και του 20ού αιώνα, από τον Cézanne ως τον Picasso και από τον Rodin ως τον Moore, η πλαστική των αρχαϊκών χρόνων ή το ελληνιστικό, το περγαμηνό, Μπαρόκ παραμένουν σταθερά σημεία αναφοράς.

Δεν θα μπορούσε η νεοελληνική εικαστική έκφραση να μην μετάσχει αυτής της παγκόσμιας παρακαταθήκης. Όχι μόνο για λόγους ιστορικούς, αλλά απλώς και για λόγους... γειτονίας. Για να θυμηθούμε τον Στρατηγό Μακρυγιάννη. Οι νεοέλληνες δικαιούνται, νομίζω, ν’ αναφέρονται στον αρχαίο πολιτισμό κατά προτεραιότητα επειδή ζουν δίπλα στις αγλαές σκιές εκείνων που τον διαμόρφωσαν και μιλούν, εν πολλοίς, την ίδια γλώσσα. Τώρα, το κατά πόσον είναι αντάξιοι κληρονόμοι αυτού του θησαυρού ή ανάλογα αξιοποίησαν το τάλαντο του Ευαγγελίου, αυτό είναι άλλο ζήτημα. Από τους Άραβες του Μεσαίωνα ως τον Kant και από τους αρχαιολάτρες φιλολόγους και αρχαιολόγους της Οξφόρδης ή του Humboldt Universität είναι εκατοντάδες οι προσωπικότητες που ανέδειξαν, μελέτησαν και ερμήνευσαν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό στα όμματα της ανθρωπότητας: Ο Nietzsche, ο Wilamowitz, ο Schliemann, ο Hegel, ο Herder, ο Burke, ο Byron, ο Schinkel, ο Klenze, ο Chateaubriand, ο Canova, ο Thordvaldsen, ο Schlegel, ο Keats ήσαν κάποιοι από αυτούς.

Κι εμείς; Τι γυρεύουμε εμείς σήμερα σε αυτήν την κιβωτό του αρχαίου κάλλους, στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο; Τίποτε περισσότερο από ένα έμπρακτο προσκύνημα περιορισμένης χρονικής διάρκειας και από ένα αίτημα ευλογίας. Εδώ δεν χωρούν ούτε συγκρίσεις, ούτε αντιπαραθέσεις, ούτε εξυπνακισμοί. Ούτως ή άλλως η κάθε εποχή φέρει το δικό της σταυρό. Όμως, έστω ως ολιγοήμερη φιλοξενία πλάι στη δαιδαλική γλυπτική ή εκείνη του αυστηρού ρυθμού πλάι στους αμφορείς του Διπύλου και τις λευκές ληκύθους, δικαιούται, ελπίζω, η σύγχρονη ελληνική δημιουργία, συμπτυγμένη συμβολικά στην παρούσα ομάδα των δημιουργών, να σταθεί για λίγο κάτω από τη σκιά των παππούδων τους. Η ομάδα αυτή, νόμιμη όσο και αυθαίρετη όπως κάθε ομάδα, περιλαμβάνει δημοκρατικά ποικίλες τάσεις ή αντιθέσεις, διαφορετικές ηλικίες και σταδιοδρομίες, όπως επίσης και δυο-τρεις ξένους καλλιτέχνες που έχουν όμως ενσωματωθεί στην ημετέρα παιδεία. Αυτό μόνο ζητάμε, όπως θα έλεγε και ο Σεφέρης, να μας δοθεί αυτή η χάρη.

Οι δεκάδες εκθέτες προσέρχονται με ταπεινότητα αλλά και υπερηφάνεια για να δείξουν πως και σήμερα υπάρχει μια Ελλάδα της δημιουργίας, της αξιοπρέπειας, της προσφοράς, της τέχνης και του οραματισμού, και πως ο επιδιωκόμενος διάλογος δεν απευθύνεται προς τις αρχαίες μορφές που τους υποδέχονται και τους φιλοξενούν, αλλά προς τους θεατές του σήμερα. Αυτούς δηλαδή που συχνά λειτουργούν σαν βιαστικοί και απρόσεχτοι καταναλωτές εικόνων. Που μπαίνουν στα μουσεία σαν σε supermarket και που απαιτούν αμέσως από τα έργα ν’ αποκαλύψουν το όποιο μυστικό τους.

Εκεί ακριβώς βρίσκεται και το στοίχημα: οι νέοι, οι τουρίστες, ένα άλλο κοινό που δεν είναι εξοικειωμένο με αυτόν εδώ τον χώρο, να γνωρίσει μέσω του παρόντος το παρελθόν και ν’ αντιληφθεί πως, εντέλει, υπάρχει μια αόρατη κλωστή που συνδέει τα πράγματα μέσα στο χρόνο εις πείσμα, συχνά, του χρόνου. Ίσως ειπωθεί πως αυτά ακριβώς τα “πράγματα” είναι παντελώς ανόμοια. Δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς, θα απαντήσουμε, αλλά αυτό δεν απομειώνει διόλου την προσφορά των συγχρόνων δημιουργών και τη σημασία μιας τέτοιας εκδήλωσης προσφοράς. Ας μην ξεχνάμε ότι οι δεκάδες καλλιτέχνες δωρίζουν τα 2/3 της αξίας των έργων τους, ως συμβολική χειρονομία, σάρκα εκ της σαρκός των, για τις ανάγκες του Μουσείου.

Γλυπτική, ζωγραφική, χαρακτική, φωτογραφία, κατασκευές, παραστατικότητα, αφαίρεση, νεορεαλισμός, νεοεξπρεσιονισμός, μινιμαλισμός, εννοιολογική έκφραση, ναϊβισμός, υπερρεαλισμός, είναι κάποια από τα στοιχεία των εκτιθέμενων έργων, ένδειξη του πλουραλισμού που χαρακτηρίζει την πρότασή μας. Τέλος, θέλω να υπογραμμίσω το γεγονός πως κάθε ομαδική έκθεση – ιδιαίτερα όταν είναι ένας ο επιμελητής και μία η ομάδα που αποφασίζουν- είναι, αναγκαστικά, προϊόν συμβιβασμών. Για τις ελλείψεις, τα κενά ή τις παρανοήσεις λοιπόν, mea culpa. Οι καλές προθέσεις και η διάθεση προσφοράς όμως αντανακλούν σε όλους τους εμπλεκόμενους. Και ιδιαιτέρως σε εκείνους οι οποίοι επιχειρούν, συμφωνώντας με μια διεθνή μουσειολογική πρακτική, να εμφυσήσουν στα αρχαιογνωστικά μας μουσεία σύγχρονη πνοή. Τηρώντας βέβαια ίσες αποστάσεις τόσο από την ιερόσυλη κραυγή όσο και από την έμφοβη τυπολατρία.

*Κρήδεμνον (<κάρα + δέω) = κάλυμμα κεφαλής, πέπλο, κεφαλόδεσμος, καλύπτρα, επάλξεις (μεταφορικά), κρηδεμνόκομος (παράγωγο)

Κρήδεμνον επίσης ονομάζει ο Όμηρος το πανί που έδωσε η Ινώ ή Λευκοθέα, η κόρη της Αρμονίας και του Κάδμου, στον Οδυσσέα για να σωθεί από την οργή των κυμάτων.

Κρήδεμνον ήταν τέλος η ταινία που κρεμόταν από το ράμφος του γλάρου, την οποία άρπαξε ο πολυμήχανος ήρωας και την τύλιξε στη μέση του σαν σχεδία και σαν φυλαχτό για το θυμό του Ποσειδώνα. Άρα το κρήδεμνον είναι ένα αρχετυπικό ύφασμα, μια οθόνη σωτηρίας, το διάφανο πέρασμα από το ανθρώπινο στο θεϊκό, το ιερό ίχνος-μαγνάδι, το νήμα που συνδέει τα διεστώτα, που ενώνει το παρελθόν και το παρόν. Ως συμβολικός τίτλος της Έκθεσης είναι το αφιέρωμα των σύγχρονων Ελλήνων δημιουργών προς τους προπάτορες, η κορδέλα που προσφέρουν όλοι μαζί στο Διαδούμενο να τη δέσει επιτέλους γύρω από το λαμπερό του μέτωπο σαν μια πράξη εγκαρτέρησης, συμφιλίωσης, συγκατάβασης αλλά και ελπίδας. Το κρήδεμνον, τέλος, ας λειτουργήσει σαν μια κλωστή που θα ανασύρει από φρέαρ μυστικό εκείνες τις εικόνες που σήμερα υπαρξιακά χρειαζόμαστε...

- - -